(wycieczka dwudniowa)
Szetejnie (Šeteniai)
“To jest dolina Niewiaży, samo serce Litwy.
Kto nią jechał, po obu stronach widział białe dwory.
Tu oto Kałnoberże, naprzeciwko Szetejnie,
Dom w którym się urodziłem, wyraźnie widoczny”
Od połowy XVIII i w XIX w. majątek należał do rodziny Syruciów. W 1870 r. właścicielami wsi zostali Józefa Syruć oraz jej mąż Zygmunt Kunat – dziadkowie poety. 30 czerwca 1911 r. w miejscowym dworze urodził się Czesław, pierworodny syn Aleksandra Miłosza i Weroniki z Kunatów. Mieszkał tam w latach 1911-1913 i 1918-1920. Do lat dziecinnych w litewskim zaścianku noblista powraca w wielu utworach, m.in. w powieści “Dolina Issy”. W 1999 r. w odrestaurowanym budynku dworskiego świrna powstała ekspozycja poświęcona Miłoszowi
Opitołoki (Apytalaukis)
“Chrzest otrzymałem, wyrzekłem się diabła, w parafii Opitołoki kiejdańskiego powiatu”
Chrzest Czesława Miłosza miał miejsce w 1911 r. w barokowym kościele św. św. Piotra i Pawła z 1635 r., fundacji sędziego żmudzkiego Piotra Szukszty. W środku znajduje się krypta z grobami właścicieli okolicznych dóbr Szuksztów i Zawiszów
Kiejdany (Kėdainiai)
Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1372 r., a legenda głosi, że kilka wieków wcześniej w to miejsce przybył bogaty kupiec Kejdangen, który nad brzegiem Niewiaży założył niedużą wieś rybacką. Od imienia kupca ma ponoć również pochodzić nazwa obecnego miasta. Pod koniec XVI wieku Kiejdany znalazły się we władaniu Radziwiłłów i stały się siedzibą rodu i symbolem jego potęgi.
Miasto kojarzone jest z barwną i kontrowersyjną postacią Janusza Radziwiłła. Sprowadził on do miasta rzemieślników z Zachodu: Żydów, Szkotów, Niemców. Był to niewątpliwie najlepszy okres w historii miasta, w tym okresie Kiejdany były drugim po Wilnie najważniejszym miastem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jako że Radziwiłłowie byli również propagatorami kalwinizmu, Kiejdany stały się najważniejszym na Litwie ośrodkiem tego wyznania o czym do dzis świadczy świątynia Kalwińska z rodzinną kryptą Radziwiłłów.
Po za tym jest kościół luterański, cerkiew prawosławna, klasztor karmelitów, kościół św. Jerzego oraz drewniany barokowy kościół św. Józefa. Przy Żydowskim Rynku można zobaczyć synagogi — ślad po nieistniejącej już grupie kiejdańskich Żydów.
zdjęcie: Diana Garbačiauskienė
Góra Krzyży (Kryžių kalnas)
Jedna z legend głosi, że w tym miejscu kiedyś była bitwa, podczas której poległo dużo żołnierzy. Najbliżsi pochowali żołnierzy i przez trzy dni i trzy noce usypywali górę. Inna legenda głosi, że ojciec, siedząc przy łóżku ciężko chorej córki, modlił się do Matki Bożej o uzdrowienie. We śnie ujrzał św. Marię, która kazała mu ustawić krzyż na wzgórzu Jurgaicziu, wtedy córka wyzdrowieje. Jeszcze mówią, że krzyże rozpoczęto ustawiać w czasie powstań antycarskich, aby upamiętnić bliskich, którzy zginęli gdzieś daleko od domu.
Dzisiaj to miejsce jest odwiedzane przez wielu ludzi, którzy przyjeżdżają, aby się tu pomodlić, pobyć w ciszy. Wielu ustawia tu krzyże z wpisaną intencją, zostawia różańce. Tu się zostawia swoje cierpienia, które się kryją pod symbolem krzyża. Od XVII w z pewnymi przerwami są stawiane krzyże, z prośbą o łaski i w podzięce za nie jest miejscem szczególnym dla mieszkańców Litwy i pielgrzymów licznie tu przybywających z całego świata. Obecnie jest tu ponad 20 tys. krzyży. Są to krzyże drewniane (niektóre z nich to prawdziwe arcydzieła), żelbetonowe, metalowe. Stoi tu także krzyż ofiarowany przez Papieża Jana Pawła II, który odwiedził Litwę w 1993 r. oraz odnowiona kaplica, w której papież odprawił mszę świętą. Rzeźbienie krzyży, unikatowe litewskie rzemiosło ludowe w 2001 r. zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
[ngg src=”galleries” ids=”7″ display=”basic_thumbnail” thumbnail_crop=”0″]Telsze (Telšiai)
Symboliczna stolica Żmudzi. Katedra św. Antoniego zbudowano w 1791 r., nosi cechy późnego baroku oraz klasycyzmu. Miedziane drzwi do katedry zdobią sceny z historii Żmudzi. W krypcie i kaplicy znajdują się szczątki 6 biskupów. Warto jeszcze zwiedzić kościół Wniebowzięcia NMP (z 1867 r.), cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy oraz pospacerować uliczkami tego miasta.
Do rozwoju Telsz i Żmudzi dużo przyczynił się magnat litewski Paweł Sapieha. Z jego inicjatywy w 1624 r. został założony klasztor bernardynów, mury dawnego klasztoru zachowały się do dziś. W Telszach mieszkali bracia Gabriel Narutowicz – pierwszy prezydent Polski i Stanisław Narutowicz – sygnatariusz Aktu Niepodległości Litwy, a także inżynier i wynalazca Władysław Trybliński.
E. Levin zdjęcie
Brewiki (Brėvikiai)
Zespól dworski w XVIII w. należał do Piłsudskich, od XIX w. do Narutowiczów. Tam się urodził Stanisław Narutowicz. Zachował się drewniany dworek Narutowiczów z pozostałościami parku.
Zdjęcie: E.Macienė
Olsiady (Alsėdžiai)
Miasteczko wzmiankowane w XIII w. podczas najazdów krzyżackich. Drewniany kościółek z 1793 r. p. w. Niepokalanego Poczęcia NMP. Na cmentarzu znajduje się grób sygnatariusza aktu niepodległości Litwy (16 lutego 1918 r.) Stanisława Narutowicza (1862 – 1932), brata prezydenta Polski Gabriela Narutowicza.
zdjęcie: Aurelija Ričkuvienė
Renowo (Renavas)
Teren dawnego majątku należącego niegdyś do rodziny baronów Rönne.
Zachował się klasycystyczny zespół pałacowy z XVIII – XIX w. Po powstaniu styczniowym baron Antoni Rönne przyjął do swojego pałacu Wiktorię Narutowicz, wdowę po Janie Narutowiczu z dwoma małoletnimi synami, Stanisławem i Gabrielem. W taki sposób uchronił ich od biedy oraz umożliwił młodym Narutowiczom naukę w pałacu. Na tarasie pałacu ustawiono rzeźbę ukazującą braci Narutowiczów w wieku dziecięcym.
Płungiany (Plungė)
Neorenesansowy pałac Ogińskich z 1879 r. Obecnie w nim się mieści Muzeum Sztuki Żmudzkiej.
Właściciel książę Michał Ogiński w swym majątku założył szkołę muzyczną, w której nauki pobierał również Konstanty Cziurlonis, znany litewski kompozytor i artysta malarz.
zdjęcie: Vidmantas Balkūnas
Retów (Rietavas)
W dawnych czasach majątek należał do wielkich książąt litewskich, następnie do Sapiehów, a w 1812 r. majątek nabył ks. Michał Kleofas Ogiński, kompozytor, polityk, pamiętnikarz. Jego syn ks. Ireneusz Kleofas Ogiński w 2 połowie XIX wieku wybudował nową rezydencję. Ogińscy założyli w majątku szkołę rolniczą, hutę i fabrykę maszyn rolniczych, organizowano wystawy rolnicze. W 1875 założono w Retowie szkołę muzyczną, a w 1883 orkiestrę symfoniczną. W 1892 powstała w Retowie pierwsza na Litwie elektrownia wiatrowa i linia telefoniczna. Pałac spłonął na pocz. XX w., część zrabowały wojska niemieckie podczas I wojny światowej, a pozostałości zburzył późniejszy właściciel, który z cegieł pałacu zbudował dom, gdzie obecnie mieści się Muzeum Historii Kultury Ogińskich.
(zdjęcie. V. Rutkauskas)
